Musselweg 78

Eg(t)bert Friedriks van der Heide is sinds 12 april 1848 eigenaar van het grondstuk van het huidige adres Musselweg 78. We wachten nog op het vinden van de koopakte. Op 4 februari 1851 leent hij ƒ100 van Berent Jans Wilsing en geeft daarvoor zijn “nieuw getimmerde behuizing” als onderpand (bron RHC GrA122-111-34) . Hun behuizing stelde niet zoveel voor, waarschijnlijk niet meer dan een plaggenhut. We baseren dat op een omschrijving op een oude kaart van het kadaster uit 1848 (zie kantlijn). Anderhalf jaar na het overlijden van Eg(t)bert trouwt z’n vrouw, Geessien Jacobs Huiting, met Willem Scheper. Hij komt inwonen bij Geessien en samen krijgen ze nog drie kinderen. Later zien we Willem nog terug in de rechtbank in Winschoten (1889). Hij wordt veroordeeld tot een boete van ƒ10 voor het illegaal slachten van een kalf (bron: RHC GrA 882-392-216) . Op 1 september 1869 verkopen Willem en Geessien hun bezit bij opbod. De hut heeft dan al plaatsgemaakt voor een huis. In de akte lezen we ook dat er sprake is van beklemde grond; de jaarlijkse huur is ƒ15, te betalen aan de eigenaar, de erven van Willemtje Jans Bessembinders. Bij de veiling is Derk Geerts Lunenborg met ƒ800 de hoogste bieder. Derk is “vader in het Godshuis” te Veendam (bron RHC GrA 2207-6216-47) . Wat hij in Mussel heeft te zoeken is nog niet duidelijk, maar waarschijnlijk wordt hij hulponderwijzer bij zijn zwager Hendrik Willem Bloemhoff aan de school op Musselweg 81 . Zeker weten doen we het niet, maar een volgende bezoek aan het archief van de gemeente Stadskanaal moet daar duidelijkheid over geven. Het echtpaar Lunenborg heeft zelf geen kinderen. Toch komen ze niet alleen; de driejarige Anna Grieta Zuiderhoek komt mee naar Mussel. In het bevolkingsregister van Odoorn wordt ze later benoemd als pleegdochter. Ook Evert Holtjer komt mee uit Veendam. In 1876 wordt Lunenborg benoemd tot hoofd van de school te Exloërveen (bron: weekblad voor onderwijs en schoolwezen jrg 33, 1876, no 103, 23-12-1876) . Op 19 januari is de verhuizing aanstaande; er is boeldag. Wat je verkoopt hoef je niet mee te zeulen! Allerlei boerengereedschap, 3 koeien, een vaars, 5 varkens, 4 schapen en 13 kippen verwisselden van eigenaar (bron: RHC GrA 120-3-10) . Het ging dus wel even anders in vroeger tijd. Ook een schoolmeester moest de koeien melken en de varkensstal uitmesten! De vergoeding als schoolmeester was te laag om van te leven. Op 20 januari 1877 verkoopt Lunenborg zijn woning en het beklemrecht van de grond van Musselweg 78 aan Freerk Hindriks Boels uit Onstwedde. Het is een koppelverkoop, want ook een stuk hooi- en heideland ter plekke van het latere adres Musselweg 83 wordt door Lunenborg verkocht aan Boels. De verkoopprijs bedraagt ƒ3000,- (bron RHC GrA T2207-6286-61) . Op 23 januari 1877 volgt nog een publieke veiling waarop Lunenborg zijn “veenplaats en bouwland met daarop staand huisje in de “Musselkiel” verkoopt. Het is opgedeeld in vijf percelen en voor elk perceel is er een andere koper (bron RHC GrA 120-3-11) . We hebben nog geen idee waar dat huisje is gelegen. Weer een reden voor een nieuw bezoek aan het archief in Groningen. Terug naar Freerk Hindriks Boels: Net als zovele van zijn dorpsgenoten, probeert ook Freerk snel geld te verdienen met het smokkelen van waren. Vooral de alcoholsmokkel was populair, misschien omdat daar de hoogste verdiensten lagen. Voor vervoer daarvan was een speciale vergunning nodig. Freerk had geen vergunning als hij in Ter Wupping wordt gecontroleerd. Hij heeft 27 liter 75%-alcohol bij zich, verdeeld over 5 varkensblazen. Op 7 november 1887 wordt hij veroordeeld tot 81 dagen gevangenisstraf ( bron: RHC GrA 882-384-rol 470) . En dan lopen we tegen iets aan dat we nog verder uit moeten zoeken. Op 6 juli 1885 wordt het huis en de grond op een publieke veiling aangeboden door de erven van de niet- getrouwde Boelem Freerks Boels. We missen dus nog een akte. Het land en de schuur zijn direct te aanvaarden, het woongedeelte pas per 1 november 1885. Johannes Feldbrugge koopt het voor ƒ1000,- (bron: RHC GrA 122-210-100) . Feldbrugge heeft het niet lang in bezit en verkoopt het op 20 februari 1886 voor ƒ1400 aan Albert Veltrop en Maria Gezina Bargman uit Roswinkel (bron RHC GrA 2207-6364-1) . Het directe vervolg missen we nog. Op 14 december 1892 wordt ene Hendrik Twiest eigenaar van het pacht-recht van perceel Musselweg 78. Of hij het heeft gekocht van de familie Veltrop weten we ook nog niet; de koopakte moet nog worden gevonden. Hendrik is in Mussel niet in contact geweest met de ambtenaren van de Burgerlijke Stand en heeft ook niet in Mussel gewoond. Het moet gaan om Hendrik Twiest, getrouwd met Reina Jansen van de Barlage, gewoon omdat dit de enige Hendrik Twiest is die bij de koop in leven is. Ongetwijfeld was er een huurder; maar wie? Op 24 augustus 1893 leent Hendrik ƒ1000 van Johannes Feldbrugge (bron RHC GrA 120-25-2707) , maar hij komt zijn betalingsverplichtingen niet na. Voor de tweede keer verkoopt Feldbrugge het huis en de grond van Musselweg 78. De publieke verkoop is op 10 maart 1896. Harm Kruize, landbouwer te Mussel, koopt het huis en ca.2,5 ha land voor ƒ1300,- ( bron RHC GrA 120-30-3450) . Behalve het gezin van Harm, komt ook Aike, de vrijgezelle broer van Harm mee naar dit adres. We komen de gebroeders Kruize tegen in een verslag van de arrondissementsrechtbank te Winschoten van 18 december 1897 . In het 15 pagina’s tellende document lezen we wat er in Mussel is voorgevallen op de late zondagavond van 10 oktober. Harm Hummel en Klaas Kuipers vernielen opzettelijk de omheining van het huis van de gebroeders Kruize en lopen daarna door. Voor het huis van meester Heis ( Musselweg 81 ) treffen de vandalen Jan Hummel, de broer van één van de daders. Als Harm en Aike, gewapend met stokken, aan komen lopen slaan Harm Hummel en Kuipers op de vlucht. Harm Hummel spring in paniek over een te brede sloot en belandt er midden in. Harm Kruize slaat met een stok in op Jan Hummel en nadat Jan komt te vallen wordt hij door Aike met een scherp mes toegetakeld, vooral aan het hoofd en gezicht. Daarna probeert Aike nog om met z’n mes Harm Hummel, die pogingen doet om uit de sloot te klimmen, te raken. Dat mislukt en nadat Harm Kruize nog even inslaat op de bewusteloze Jan Hummel, druipen ze af. Schoolmeester Heis wordt wakker van het lawaai, maar gaat pas naar buiten als er niemand meer te zien is. Hij kan dus ook niet beoordelen of het een gezamenlijk gevecht is geweest van de gebroeders Hummel met de gebroeders Kruize, zoals Harm Kruize even daarvoor in de rechtszaal had verklaard. Volgens de broers Kruize waren ze door de broers Hummel aangevallen, waarbij Harm Hummel uiteindelijk in de sloot is belandt; Jan Hummel zou een mes hebben gedragen en daarmee het gezicht van Harm Kruize hebben verwondt; het litteken was nog zichtbaar. De rechter vraagt dokter Uniken van der Tuuk om het litteken te bekijken. De dokter, als getuige opgeroepen omdat hij de wonden van Jan Hummel heeft behandeld, zegt het niet te kunnen weten hoe lang het litteken er zit. Ook verklaart hij dat Harm Kruize gisteravond nog aan zijn deur is geweest om met de dokter te spreken over de rechtszaak. Dokter Uniken van der Tuuk heeft hem weggestuurd met de opmerking dat hij vandaag de waarheid in de rechtszaal zou horen. Terug naar 10 oktober: nadat Jan Hummel thuis is gebracht wordt de dokter pas de volgende morgen geroepen. Dokter Uniken van der Tuuk verklaart dat Jan veel bloed heeft verloren. Bij de behandeling van de wonden raakte hij buiten bewustzijn. De dokter constateerde een bloedende wond tot aan het been aan de pols en zes diepe wonden tot aan het been aan het gezicht en aan het hoofd, waarvan één langs de slaap-slagader (bron: RHC GrA 882-182-471) . Aike Kruize wordt veroordeeld tot een gevangenisstraf van zes maanden, een betaling van een kleine ƒ110 gulden als schadevergoeding aan pa Hummel en in de kosten van het geding. Kruize gaat in appél maar het gerechtshof in Leeuwarden bevestigt het vonnis. Ook een gratieverzoek wordt afgewezen (bron: RHC GrA 882-431-rol 471) . Harm Hummel en Klaas Kuiper worden voor de vernieling van het hek veroordeeld tot respectievelijk acht gulden en twaalf gulden boete (bron: RHC GrA 882- 431-rol 470) . We komen Jan Hummel later tegen op Bovensteveenweg 9 . Op 3 september 1914 verkoopt Harm Jans Kruize, woonachtig te Ter Apel, zijn bezit aan pachtgrond en het huis op en rondom Musselweg 78 aan zijn broer Steffen Kruize. Steffen woont dan te Smeerling; hij koopt het geheel voor ƒ2000,-. De jaarlijkse pacht is ƒ15,- , “vast en altoosdurend” (bron RHC GrA t122-285-442) . Steffen heeft nooit in Mussel gewoond; hij heeft het gekocht voor zijn zoon Willem, die op 23 april van datzelfde jaar trouwde met Lammechien van Eken en in Mussel komt wonen. Op 14 januari 1919 koopt Willem het Mussels bezit van zijn vader voor ƒ10.000. Het is het vijfvoudige van het bedrag waarvoor zijn vader het heeft gekocht. Vader en zoon spreken af dat de koopsom niet eerder dan op 1 november 1925 opeisbaar is onder voorwaarde dat Willem jaarlijks getrouw de rente betaald. Ook wordt geregeld dat de ouders het recht krijgen op inwoning in de noordelijke kamer voor de rest van hun leven (bron: RHC GrA T122-306-22) . Echter een dik half jaar voordat Willem de koopsom moet betalen, overlijdt vader Steffen te Smeerling. De achterblijvende familie regelt op 17 juli 1926 de boedelscheiding; helaas is de originele akte niet bewaard gebleven (we gaan nog zoeken naar de duplicaat-akte). Op 27 april 1927 leent Willem nog ƒ1200 van een drietal mensen en geeft daarbij zijn boerderij als onderpand (bron RHC GrA 119-187-7717) . Waarvoor? Niet voor betaling van de hypotheek zoals uit het vervolg zal blijken. Op 29 juni 1932 volgt er een openbare verkoping van de boerderij met de bijbehorende landbouwgronden. Het blijkt dat Willem al op 1 mei 1927 is gestopt met de betaling van de rente zonder betaling van de koopsom. Willem woont dan als bedrijfsleider in Wollinghuizen. Moeder Elizabeth wordt de nieuwe eigenaar voor ƒ9050,-. Ze moet nog even geduld hebben met het betrekken van de boerderij, want het is tot aan 1 mei 1933 verhuurd aan Jan Hoitzing (bron: RHC GrA 122-375-238) . Het is nog niet zeker of Elizabeth Kruize-Reints op dit adres heeft gewoond. We hebben nog lang niet alle gegevens compleet, maar, voorzover we er over beschikken, zien we geen kinderen bij haar inwonen en komt ze te overlijden bij haar dochter Albertje op de Zaadstukken. Haar kinderen zitten een half jaar later, op 13 januari 1949, bij elkaar om de financiële zaken af te handelen. Behalve het huis op Musselweg 78 zijn er meerdere percelen landbouwgrond te verdelen. Het huis gaat naar Jan Kruize en Alberdina Wubs van de Braamberg. Zelf hebben ze er niet gewoond. Het is eerst verhuurd aan hun dochter Albertje. Zij gaat hier wonen met haar man Jan Meendering. Pa Kruize komt te overlijden op 28 april 1956. Zijn weduwe en haar kinderen zitten op 20 november 1956 om tafel bij notaris Hamminga. Moe Kruize wordt de eigenaar van Musselweg 78 (bron RHC GrA OZ4-1108-140-WST) . Op 15 januari 1957 zit moe Kruize weer bij de notaris. Ze verkoopt het beklemrecht van het huis en 6,5 ha landbouwgrond aan haar schoonzoon Jan Meendering voor ƒ20600 (bron: RHC GrA OZ4-1110-114-EWST) . Wordt vervolgd…… Musselweg 76 Musselweg 79 Musselweg 71 t/m 115

transcriptie van een deel van de originele akte: Derk Hummel, de vader van Jan, eist ƒ109,40 van de gebroeders Kruize voor geleden schade

Nieuwsblad v.h.Noorden, 19 dec.1897

huwelijksfoto Jan Meendering en Albertje Kruize (collectie G.Luth, Heiloo)